E. Berne pisał o trzech podstawowych pragnieniach ludzkich, „głodach”: głodzie bodźców
lub odczuć (potrzebie fizycznej i emocjonalnej stymulacji), głodzie bycia dostrzeganym i
uznawanym, głodzie strukturalizacji (uporządkowania przestrzeni, czasu) 1 . Niemowlęta
potrzebują przytulenia i uwagi opiekunów. Dorośli rozwijają tę potrzebę o inne formy bycia
zauważonymi. Potrzeba znaków rozpoznania, to potrzeba uzyskania uwagi ze strony
innych ludzi. Potrzebujemy wyróżnić się z tła. Potwierdzić, że istniejemy.
Znaki rozpoznania* to nieodłączny i niezbędny element naszego życia. Mogą przybierać
formę werbalną i niewerbalną. Mogą to być słowa, ale również gesty, spojrzenia,
uśmiechy. Dajemy i otrzymujemy znaki rozpoznania kiedy spotykamy sąsiada, mijamy
kogoś na ulicy, rozmawiamy ze współpracownikami, znajomymi, przyjaciółmi. Wymieniamy
się spojrzeniami, gestami. Mówimy do siebie. Znak rozpoznania to powiedziane do kogoś
„dzień dobry”, ale też głęboka relacja z innymi. Uśmiech, komplement, ale i negatywna
wypowiedź skierowana do kogoś. To coś, co oznacza, że osoba, do której znak jest
adresowany została zauważona, bo wszyscy potrzebujemy znaków rozpoznania.
Znaki rozpoznania mogą być: pozytywne i negatywne, warunkowe i bezwarunkowe.
Pozytywne, to takie, które są przyjemne, miłe. Sprawiają, że kiedy je otrzymujemy,
czujemy się dobrze. Negatywne powodują, że czujemy się źle. Mogłoby wydawać się
zatem, że oczekujemy tylko pozytywnych znaków, ale w rzeczywistości nawet te
negatywne są lepsze, niż brak jakichkolwiek. 2 Dlatego też czasami, gdy ktoś nie otrzymuje
pozytywnych znaków rozpoznania, może prowokować otrzymanie tych negatywnych.
Znaki mogą też być warunkowe i bezwarunkowe. Warunkowe, to te, które otrzymujemy ze
względu na to co robimy, wiemy („Podobała mi się twoja wypowiedź”, „Nie podoba mi się
to jak się zachowujesz”). Bezwarunkowe natomiast dotyczą danej osoby, niezależnie od jej
zachowań („Kocham cię”, „Nie lubię cię”). Odnoszą się do tego kim jesteśmy.
Warunkowe: pozytywne i negatywne oraz bezwarunkowe pozytywne znaki rozpoznania,
są niezbędne w procesie socjalizacji. Potrzebne, by prawidłowo się rozwijać. Negatywne
warunkowe znaki mogą mieć też walor konstruktywny, wskazywać nam granice,
pokazywać, że komuś nie podoba się nasze zachowanie. O ile, wraz z daniem tego znaku,
otrzymujemy wskazówkę dotyczącą naszego zachowania. Pozytywne warunkowe
wzmacniają nasze poczucie kompetencji, wiarę we własne możliwości. Pozwalają nam
uświadomić sobie swoje zdolności, dookreślić się.
C. Steiner uznał, że jako dzieci przejęliśmy od rodziców pięć zasad dotyczących znaków
rozpoznania: nie dawaj znaków rozpoznania, które chciałbyś dać, nie proś o znaki, gdy ich
potrzebujesz, nie przyjmuj znaków, jeśli ich pragniesz, nie odrzucaj znaków rozpoznania,
mimo, że ich nie chcesz, nie dawaj znaków rozpoznania sobie samemu. Jako dorośli
możemy te przekonania zmienić. 3
Dlatego też znakom rozpoznania możemy się przyjrzeć w pięciu obszarach:
Dawanie znaków rozpoznania – jakie dajemy znaki? Czy dajemy zarówno znaki
warunkowe pozytywne, jak i negatywne? Czy dajemy znaki bezwarunkowe negatywne?
Czy są one autentyczne i adekwatne? Czy dajemy je tylko po to, by komuś schlebiać?
Przyjmowanie znaków rozpoznania – zastanówmy się jakie znaki przyjmujemy? Przyjęcie
których przychodzi nam łatwo, a których trudno? Może być np. tak, że nie przyjmujemy
1 Berne E., „Dzień dobry… i co dalej?”, str. 41
2 Stewart, I., Joines V., „Analiza transakcyjna dzisiaj”, Poznań 2018, str. 98
3 ibidem, str. 104-105

komplementów kiedy jest rozdźwięk między tym co o sobie sądzimy, a tym, co słyszymy.
Każdy z nas ma swoje preferencje dotyczące tego, które znaki rozpoznania przyjmuje. Są
osoby, które mogą przyjąć dużo negatywnych warunkowych znaków, są i takie, które
dotknie drobna uwaga. Jeśli w dzieciństwie niektóre osoby dostawały mało pozytywnych
znaków rozpoznania, w dorosłym życiu mogą filtrować te otrzymywane i przyjmować tylko
negatywne. Będą wybierać te, które pasują do ich obrazu siebie, a ignorować pozostałe.
1. Proszenie o znaki rozpoznania – przyjrzyjmy się, czy potrafimy prosić o znaki
rozpoznania? Jeśli tak, to jakie to są znaki? Czasem otrzymujemy znaki rozpoznania
nie takie, które są nam w danym momencie potrzebne. Może w tej sytuacji warto
poprosić o to, czego nam trzeba? Tak otrzymany znak rozpoznania nie jest mniej
wartościowy od tego, który dostajemy bez proszenia.
2. Odmawianie znaków rozpoznania – zastanówmy się czy potrafimy nie przyjmować
znaków rozpoznania, których nie chcemy? Przyjęcia jakich znaków odmawiamy? Czy
potrafimy nie przyjąć bezwarunkowych negatywnych?
3. Dawanie sobie znaków rozpoznania – co o sobie myślimy? Jakie znaki dajemy sobie?
Czy jesteśmy w stanie dawać sobie pozytywne warunkowe i bezwarunkowe znaki?
Czy dajemy sobie negatywne warunkowe i bezwarunkowe znaki? Których jest więcej?
Czy częściej siebie krytykujemy, czy chwalimy? Czy znaki, które dajemy sobie są
adekwatne?
Wpływ na to, jakie znaki dajemy i przyjmujemy, mogą mieć: wartości, przekonania,
doświadczenia, kultura. W niektórych kulturach daje się pozytywne znaki rozpoznania
częściej, w innych rzadziej. Z innym natężeniem obdziela się też werbalnymi i
niewerbalnymi znakami. Każdy człowiek ma również swoje „ulubione” typy znaków – te,
które chętniej daje i te, które chętniej przyjmuje.
Kontakty między ludźmi są oparte o wymianę znaków rozpoznania. Potrzeba rozpoznania
to jedna z podstawowych potrzeb ludzkich – potrzeba potwierdzenia, że istniejemy.
Dlatego warto przyjrzeć się znakom rozpoznania w naszym życiu. W dawaniu których
znaków jesteśmy bardziej szczodrzy, które przyjmujemy, a które odrzucamy? Czy
potrafimy o nie prosić? Ważne jest, by znaki, które dajemy były adekwatne i autentyczne.
Dawane z dobrą intencją. To podstawa budowania dobrej relacji z innymi, ale też z sobą.

*W literaturze polskiej funkcjonuje też tłumaczenie angielskiego wyrazu „stroke”, jako
„głask”, co może sugerować, że znaki rozpoznania to tylko pozytywne słowa, gesty. Termin
„znak rozpoznania” jest bardziej adekwatny ze względu na szerszy kontekst, zawierający
też jego negatywny aspekt. Znak rozpoznania to informacja, że ktoś został zauważony.

Bibliografia:
Berne E., „Dzień dobry… i co dalej?”, Poznań, 2019
Stewart, I., Joines V. „Analiza transakcyjna dzisiaj”, Poznań 2018,
James M.,, Jongeward, D., „Narodzić się, by wygrać”, Poznań 2017
Materiały ze Studium Analizy Transakcyjnej, Centrum Analizy Transakcyjnej, 2020

Katarzyna Kowalewska